Spol i temperament u tri primitivna društva

Margaret Mead je ime koje nije potrebno predstavljati onoj našoj publici koja prati suvremenu socijalnu antropologiju ili sociologiju, jer ona u njoj zauzima jedno od najznačajnijih mjesta. Ovo je prvo djelo koje izlazi na našem jeziku, a ujedno jedno od najvažnijih.

U središtu njenog interesa stoji oblikovanje ljudske ličnosti. Moderna psihologija od Freuda, Ad lera, Junga i drugih posvetila je ovom pitanju veliku pažnju, ali osnovni nedostatak tih psihologijskih izučavanja bio da je polazilo, kako bi rekao Ribot, od »bijelog i odraslog čovjeka«, što znači da je polazilo od situacija koje su svojstvene kulturi evropskog čovjeka, tačnije kulturi građanskog čovjeka s njegovim tipičnim društvenim institucijama i odnosima. To je dovelo do toga da su se neki zaključci pronađeni u tipičnim situacijama evropske patrijarhalne i buržoaske porodice uopćavali kao »zakoni« koji vri jede za sve ljude i sve kulture. Tako se pokušalo neke tipične situacije, kao što je »pubertetska kriza« ili »Edipov kompleks«, pretvoriti u ključ za tumačenje ljudskog karaktera uopće. Zasluga je zapravo one škole u socijalnoj antropologiji kojoj pripada i Margaret Mead da je shvatila zavisnost ljudske ličnosti i njenog oblikovanja od kulture pojedinih društava. Naravno da nije bilo novo da je ličnost proizvod utjecaja okoline, ali je bilo novo da se utvrdi na koji način određena kultura sa svojim osnovnim shvaćanjem ličnih ideala oblikuje ljudsku ličnost. Da bi se to moglo utvrditi bilo je potrebno izučiti ona društva koja su dovoljno homogena po svojem načinu života i vrednotama da se taj proces može lako pratiti i da se mogu međusobno usporediti ona društva koja se po nečemu u tom pogledu razlikuju, iako se nalaze na istom stupnju razvitka. Ovog zadatka poduhvatila se Margaret Mead izučavanjem tri plemena na otočju Samoa koja su se u pogledu društvenih normi i ideala kojima se oblikuje ličnost jako razlikovala. U tom djelu nalazimo sva njena poznata svojstva velikog promatrača i iz vrsnog pisca.